Sports Leadership programme

Verandering in sport begint met verandering in leiderschap

Sport heeft nieuwe, krachtige leiders nodig

30 Mar 2022 00:00

De zesde lichting van het Sports Leadership Programme staat op het punt van beginnen, maar hoe is het programma ooit ontstaan? Hoe heeft het zich ontwikkeld? En wat onderscheidt het SLP binnen de wereld van sport en leiderschap? Grondlegger van het programma Bartel Berkhout kijkt terug en blikt vooruit: ‘De noodzaak om een nieuwe generatie leiders in sport te hebben, is groter dan ooit.’

Hoe ontstond het idee om het Sports Leadership Programme te ontwikkelen?

‘Een jaar of acht, negen geleden zat ik in een tussenfase van mijn leven en vroeg ik me af waar ik heen wilde. Ik was advocaat en werkte daarnaast als hockeycoach. Ik merkte dat ik de wereld van sport vele malen leuker vond, maar hoe maak je daar carrière in? En zijn daar opleidingen voor? Ik kon daar weinig in vinden en besloot er toen zelf in te duiken. Mijn eigen invulling geven over hoe ik fulltime met sporten bezig wil zijn. Tegelijkertijd merkte ik om me heen dat leiderschap in sport beter georganiseerd moest worden, zowel in de amateursport als bij professionele bonden of betaalde organisaties. Ik voelde die urgentie, de behoefte aan educatie en begeleiding om dat te faciliteren. Dat was voor mij het grove startpunt.’

Hoe bouw je daar een opleiding omheen?

‘Ik heb zelf mijn MBA aan Nyenrode Business Universiteit gedaan en heb mijn idee aan ze voorgelegd. Leiderschap, educatie en sport bij elkaar brengen bleek een hele sterke formule en vrij snel zijn we er met een team mee aan de slag gegaan. We wisten niet precies wat het zou worden, welke programma’s we dan zouden bouwen. We zijn gewoon gestart, in een hele ondernemende startup omgeving met een groep mensen waarvan een deel er nog steeds bij betrokken is. Eerst een jaar lang onder de radar focusgroepen organiseren met mensen in het veld. Uitzoeken wat er in Nederland al bestond, waar de behoefte ligt, hoe dat eruit moet komen te zien. Tot we op het punt kwamen dat we hebben gezegd: nu moeten we ook echt beginnen. Je kan eindeloos brainstormen, maar je moet de volgende fase in en starten. We zijn begonnen met een eerste groep deelnemers, een pioniersgroep. Van daaruit zijn we heel langzaam verder gaan bouwen tot een programma dat niet alleen een programma is, maar ook een broedplaats van een andere manier van denken over leiderschapsthema’s in sport.’

Wisten die eerste studenten dat het pionierswerk was?

‘Absoluut. Sterker nog, als je er een aantal naar vraagt, zullen ze vol trots zeggen dat ze de eerste, tweede of derde deelnemer waren. Ze wisten exact waar ze aan begonnen en dat stimuleerde ook. Een nieuw programma, met een nieuw type deelnemer. Mensen als Mark Tuitert en Steven de Jongh zaten bij die allereerste lichting, dat zegt wat over het karakter. Dat programma zag er overigens nog wel een stuk anders uit dan nu. Het is gigantisch geëvolueerd, we hebben echt een gedaantewisseling ondergaan. Het is bijna een soort living lab, waarin we experimenteren en doorgroeien.’ Dat is ook de kracht van het SLP: in een steeds veranderende wereld actueel en relevant blijven.

Twee jaar geleden verhuisde het SLP naar de HvA, heeft dat ook voor verandering gezorgd?

‘Dat heeft zeker een rol gespeeld. In de eerste vier jaar bij Nyenrode zijn we een hele zichtbare startup geworden, mede door de naam en het imago van de universiteit. Maar we merkten twee dingen. Nyenrode richt zich vaak op deelnemers uit de corporate sector. Sport is dat niet. Daarin waren we een beetje een buitenbeentje, al was dat niet onoverkomelijk. We hadden als programma een sociaal maatschappelijk imago en veel goodwill. Maar waar we het meeste tegenaan liepen waren de tarieven die je als private universiteit moet vragen aan een sector waar weinig geld zit. En waar dit soort opleidingen vaak ook uit eigen zak betaald moeten worden. De vraag rees of we met ons programma wel op de beste plek zaten. Daar heb ik veel gesprekken over gevoerd. Het college van bestuur gaf me de vrijheid om te kijken of het ergens anders beter zou passen. Dat gaf best wat maatschappelijke verantwoordelijkheid, want er was inmiddels een beweging in gang gezet, met diploma’s, alumni. In die fase kwam de HvA naar ons toe om te vragen of we het programma daar konden onderbrengen. Een prachtige match. Daar was al een hele faculteit sportmanagement met een goede bacheloropleiding en een masteropleiding in ontwikkeling. Het SLP kon daar een katalysator zijn voor het bouwen van nieuwe programma’s. Daarin hebben we elkaar echt versterkt. Een belangrijk thema binnen de HvA is een leven lang ontwikkelen. Daar kunnen we met het SLP echt aan bijdragen. Daarbij: het programma gaat van startup naar scale up. In een omgeving waarin we het programma op lange termijn nog beter kunnen maken. We zijn in oktober 2020 met de eerste lichting bij de HvA begonnen, en nu, anderhalf jaar later komen onze ambities echt uit.’

De tweede lichting bij de HvA staat op het punt van beginnen, wat kunnen deelnemers aan het SLP verwachten?

‘We starten met een groep van veertien deelnemers met een programma van acht maanden dat bestaat uit vier modules: High Performance, Social Impact, Business en Governance. Dat zijn inhoudelijke modules, hoofdthema’s waar je kennis van moet hebben. Niet zozeer om specialist te worden, maar om te weten waar je het over hebt als je op een leidinggevende positie binnen een sportorganisatie terecht komt. Je kunt niet bijvoorbeeld directeur van een betaald voetbalclub zijn zonder ooit een high performance sportomgeving te hebben gezien. Dat noemen we de inhoudelijke deep dives.
Daartussen zit het persoonlijk leiderschapsdeel, dat bestaat uit onder meer intervisies en coaching. Als je jezelf niet kent, dan is het lastig om leiding te geven binnen zo’n emotioneel geladen sportomgeving. Je moet een visie kunnen maken, een strategie. Weten wat je eigen thema’s en trauma’s zijn, je sterke kanten en je schaduwzijden. Zo kun je trouw blijven aan jezelf en wat je wil bereiken. Dat is ontzettend belangrijk om mensen echt mee te krijgen in een organisatie.

De tweede rode draad binnen het programma is een individuele assignment. Een sport gerelateerd thema waar je tijdens die acht maanden mee bezig bent. Daar doe je als deelnemer onderzoek naar en dat eindigt met een presentatie voor een jury, wat ook een symbolisch einde van de opleiding markeert.’

Hoe is het proces, van pionieren tot waar je nu bent, de afgelopen jaren voor jezelf geweest?

‘Het is een beetje als het leven. Er zitten fantastische momenten bij, maar ook lastige, en die momenten wisselen elkaar af. Een lastig moment was de overgang van onderwijsinstelling. De beweging weer de juiste richting in zetten. Dat voelde bij vlagen best eenzaam. Aan de andere kant is het fantastisch om te zien dat alles dan ook weer op gang komt, met mensen die erachter staan. Dat er een hele sterke onderlaag aanwezig is die zich in het programma herkent en wil helpen. Met alumni die zeggen: we staan er, we helpen als het kan. Dat geeft een ongekende kracht en energie. Ik ben ontzettend blij dat het programma er na negen jaar nog steeds is, sterker dan ooit zelfs. En dat er een veel grotere groep mensen echt onderdeel van is. Dat maakt ook dat het daarmee in zekere zin voor langere tijd geborgd is. Het mooie is, toen ik het eerste idee voor dit programma had, stond ik zelf op een kruispunt in mijn leven. Dat geldt ook voor vrijwel iedere deelnemer die aan het SLP begint. Sport is voor veel mensen een leidraad waar ze de rest van hun leven betrokken bij willen zijn. Ik zie mijn eigen zoektocht terug in de deelnemers en kan mijn eigen ervaring vertalen naar die leeromgeving. Dat typeert de kern van het SLP: met actieve betrokkenheid de wereld een stukje beter willen maken.

Waarin onderscheidt het SLP zich?

‘De combinatie om het persoonlijk leiderschapstraject permanent te verbinden aan de inhoudelijke modules is uniek en creëert een hele bijzondere leeromgeving. Die gaat verder dan alleen het feitelijke programma zelf. We stimuleren deelnemers om ook buiten het programma met hun ontwikkeling aan de slag te gaan, om stages te lopen, onderzoek te doen, hun netwerk te verbreden. Het is niet alleen aanmelden en deelnemen, maar veel intensiever dan dat.

Vanaf het begin was er veel aandacht voor het SLP. Van bonden, van betrokkenen. Er werd kritisch naar gekeken, maar iedereen was het er snel over eens dat verandering in sport begint met verandering in leiderschap. Door die jarenlange ontwikkeling zit er een hele duidelijke filosofie en lijn in het programma. We staan met een scherpe blik aan de zijlijn van sport en samenleving. Kijk naar hoe de wereld in rap tempo verandert. Geopolitieke verhoudingen, internationalisering, belangrijke thema’s als geloofwaardigheid en integriteit. Daar moet je op voorbereid zijn. We spelen in op de actualiteit binnen die thema’s en kunnen dat vooral ook door de mensen die we in het programma betrekken. Docenten, maar vaak ook coaches, alumni die een rol hebben als begeleider, mentor of jurylid. Die zitten allemaal in het werkveld en maken dagelijks mee wat die verandering binnen de sport betekent. Die omgeving groeit elk jaar, er komen steeds meer alumni bij. Dus bouwen we ook een community die steeds krachtiger en levendiger wordt.’

Als je kijkt naar de toekomst van het programma, wat heb je dan nog te wensen?

‘Ik hoop dat dit programma zich op kwaliteit en inhoud zich kan blijven ontwikkelen. Dat we de kwaliteit van het programma blijven borgen. Het hoeft niet heel groot te zijn, qua aantal deelnemers, maar inhoudelijk willen we een van de beste programma’s in de wereld neerzetten. Ik denk ook dat het heel belangrijk is om de opleiding mogelijk te maken voor deelnemers die dat financieel niet altijd kunnen. Beurzen ontwikkelen, de doelgroep verbreden. Binnen de HvA ben ik heel blij dat het SLP een aanjagende rol heeft in het compleet maken van het sporthuis. Daarin willen we blijven doorgroeien. Sport beter kunnen maken.’

En als je het naar een maatschappelijk ideaal vertaalt?

‘Dan kom je op het belangrijkste punt: waarom ik het ooit ben gestart. Sport heeft een ongekend krachtige rol op weg naar een betere samenleving. Op het gebied van gezondheid, sociale cohesie. Maar, er zitten schaduwzijden aan sport, juist omdat het zo zichtbaar is. Integriteit, omkoping, sportwashing door grote landen als China, Qatar en Rusland die geopolitiek mengen met sport. Dan merk je dat het ontzettend lastig is om daar als bestuurder of leider richting aan te geven. De noodzaak om een nieuwe generatie leiders in sport te hebben is groter dan ooit. Maar die nieuwe generatie komt niet vanzelf. Daar is onderwijs voor nodig, een omgeving waarin mensen worden opgeleid en begeleid. Dat is onze rol. Daar halen wij als team zo veel voldoening uit. Dat was ooit het startpunt, en hoewel dat al is uitgegroeid tot een volwaardig en vooruitstrevend programma, bevestigt de actualiteit en de wereld om ons heen dat daarin nog steeds een grote opgave ligt. Onze ambitie en droom is om veel meer invloed te hebben in hoe we die volgende generatie leiders kunnen helpen en begeleiden. Dat gaat verder dan alleen dit programma. Misschien starten we wel meer initiatieven, ontwikkelen we ook begeleiding na afloop van deze opleiding. Er zijn nog genoeg uitdagingen voor een volgende stap. We zijn nog steeds maar net begonnen.’

Bartel Berkhout is grondlegger van het Sports Leadership Programme, dat in maart begint met de zesde lichting deelnemers (en de tweede lichting binnen de HvA). Daarnaast is hij specialist en gastspreker op het gebied van leiderschap en bestuur op het gebied van sport en gezondheid.